Podsumowanie lokatorskiego roku 2020

Jak co roku, Komitet Obrony Praw Lokatorów stara się dokonać podsumowania wszystkiego, co miało miejsce w minionych 12 miesiącach z punktu widzenia praw lokatorów zamieszkujących w Warszawie. Rok 2020 był pod tym względem zupełnie wyjątkowy. Wypełniły go wydarzenia dramatyczne, ale też przełomowe.

Zakaz zwrotów kamienic z lokatorami i wypłata odszkodowań

Najbardziej doniosłym wydarzeniem minionego roku było wejście w życie Ustawy dotyczącej reprywatycji. Ustawa ta, choć nie spełniła wszystkich oczekiwań dotyczących dużej Ustawy Reprywatyzacyjnej, wprowadziła dwie doniosłe zmiany: zakaz zwrotu kamienic zamieszkałych przez lokatorów (czemu towarzyszył wściekły lament lobby dekretowców), oraz przejęcie przez Skarb Państwa zobowiązań wypłaty odszkodowań i zadośćuczynień dla tych lokatorów poszkodowanych przez proceder dzikiej reprywatyzacji, którzy otrzymali decyzję Komisji Weryfikacyjnej. (Zdajemy sobie jednak sprawę, że wielu ludzi poszkodowanych przez dziką reprywatyzację nie otrzymało takich decyzji i odszkodowań.)

Krok ten był konieczny ze względu na kunktatorstwo warszawskiego Ratusza, który pod rozmaitymi pretekstami odmawiał wypłaty odszkodowań orzeczonych przez Komisję Weryfikacyjną i narażał lokatorów na dodatkowy stres i koszty sądowe zaskarżając decyzje Komisji. W ciągu ostatnich miesięcy przelewy faktycznie zaczęły trafiać na konta lokatorów, co z pewnością stanowi symboliczne domknięcie pewnego niezwykle bolesnego okresu w ich życiu. Ustawa była zwieńczeniem długiej lokatorskiej kampanii protestów i nacisków, w czasie której organizowaliśmy się na ulicach i uczestniczyliśmy w komisjach sejmowych, by nie doszło do rozwodnienia najważniejszych dla lokatorów zmian i by nie dopuścić do zwycięstwa lobby reprywatyzacyjnego. Zakaz zwrotu zamieszkałych kamienic nie jest idealny i nadal zawiera luki umożliwiające np. zwrot budynków opróżnionych ze względu na zły stan techniczny (jak wiadomo, Miasto nie kwapi się z remontami zasobów komunalnych i socjalnych). Mimo to, zwroty nieruchomości z tzw. “wkładką mięsna” zostały odesłane do lamusa historii. Szkoda tylko, że tak późno. Jest to jednak niewątpliwie najważniejsze lokatorskie wydarzenie 2020 r.

Epidemia COVID, zakaz eksmisji, blokady lokatorskie

Niewątpliwie wydarzenia związane z epidemią COVID-19 uderzyły z ogromną mocą we wszystkich. Lokatorzy często tracili źródło dochodów, a co za tym idzie zdolność do płacenia czynszu. Nasiliło to częstotliwość wypowiadania umów najmu i pozwów o eksmisję, a także zwiększyło liczbę nielegalnych eksmisji. Komitet Obrony Praw Lokatorów wspierał ofiary przemocy właścicieli mieszkań, którzy bez żadnych skrupułów włamywali się do mieszkań i próbowali zmusić lokatorów do opuszczenia mieszkania – bez komornika, a nawet bez wyroku sądowego. Nagłaśnialiśmy konieczność ukrócenia bezprawia i działalności firm wyspecjalizowanych w nielegalnych eksmisjach. Policja najczęściej zachowywała się całkowicie biernie i pozwalała na bezprawne działania właścicieli. Skuteczne okazywały się wielogodzinne blokady i transmisje w mediach społecznościowych. Zablokowaliśmy w ten sposób szereg nielegalnych eksmisji w Warszawie.

Wzywaliśmy też Miasto Warszawa do umorzenia czynszów w czasie najtrudniejszych miesięcy, tak jak zostały umorzone czynsze na lokale użytkowe dla przedsiebiorców. Miasto nie tylko nie zdecydowało się na umorzenie czynszów, ale wręcz wprowadziło podwyżki czynszów i innych opłat w czasie pandemii!

Rządowa Tarcza Antykryzysowa wprowadziła pewne rozwiązania, które stanowiły odpowiedź na problemy lokatorów.

Jeden z jej punktów wprowadzał zapis, wedle którego w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego COVID-19 nie wykonuje się tytułów wykonawczych nakazujących opróżnienie lokalu mieszkalnego.

W ramach Tarczy wprowadzono też przepisy, które uniemożliwiały wypowiedzenie umowy najmu i podwyższenie czynszu w okresie od początku kwietnia do końca czerwca 2020 r. Przepisy te jednak nie zostały przedłużone, pomimo dalszego trwania stanu epidemii (z wyjątkiem zakazu eksmisji – który nadal jest w mocy).

Z kolei Miasto Stołeczne Warszawa odpowiedziało na wezwania do rozwiązania kwestii rosnącego zadłużenia lokatorów przez wprowadzenie zmian do Uchwały dotyczącej porozumienia o spłacie zadłużenia.

Nowelizacja Uchwały wprowadziła zapis, który uwzględnia ciężką sytuację osób, które utraciły dochody w wyniku stanu epidemii COVID-19. W przypadku wystąpienia trudności spowodowanych COVID-19, uniemożliwiających dłużnikowi, który podpisał umowę, terminowe płacenie należności z tytułu opłat bieżących lub spłaty zadłużenia, niewywiązywanie się dłużnika z warunków umowy nie powoduje jej wygaśnięcia i wymagalności całego niespłaconego zadłużenia wraz z odsetkami za opóźnienie.

Uchwała dotycząca najmu lokali w Warszawie

W marcu 2020 r. w życie weszła nowelizacja uchwały Rady Warszawy o najmie lokali. Komitet Obrony Praw Lokatorów bardzo mocno naciskał na zmiany w tej uchwale, zwłaszcza w zakresie nierealistycznych kryteriów dochodowych i metrażowych. Nowelizacja wprowadziła podwyżki kryteriów dochodowych dla gospodarstw jedno i dwu-osobowych. Kryterium dochodowe zostało też podniesione dla osób, które spłacają zadłużenie i starają się o ponowne zawarcie umowy najmu.

Ponadto, nowelizacja umożliwiła staranie się o lokal osobom:

• faktycznie bezdomnym, ale nie znajdującym się w ośrodku dla bezdomnych,
• które nie otrzymały wypowiedzenia umowy najmu od prywatnego właściciela, a wysokość płaconego przez nich czynszu jest niższa, niż 3% tzw. “stawki odtworzeniowej”.

Uchwała jedynie symbolicznie podniosła kryterium metrażowe (z 6 m2 do 7 m2 dla pierwszej osoby w gospodarstwie i zachowując normę 6 m2 dla każdej kolejnej osoby). Było to zdecydowanie niewystarczające i Komitet Obrony Praw Lokatorów w roku 2021 będzie prowadzić dalszą kampanię mającą na celu podniesienie tego skrajnie zaniżonego kryterium.

Podsumowanie

W roku 2020 doszło do zwieńczenia wieloletniej walki o prawa lokatorów warszawskich kamienic reprywatyzowanych. Wypłacono odszkodowania części najbardziej aktywnych lokatorów i zrealizowano wreszcie postulat nieoddawania kamienic wraz z „wkładką mięsną”. To rezultat ogromnej, wieloletniej pracy organizacji lokatorskich, niezliczonych demonstracji, wystąpień medialnych, publikacji drastycznych historii lokatorów poszkodowanych przez czyścicieli i wytworzonego w ten sposób politycznego nacisku, który w sprzyjających okolicznościach przyniósł efekty. Niewątpliwym sukcesem była wypłata odszkodowań i zadośćuczynień, nie jako wirtualnych pieniędzy obiecywanych od lat, ale realnej gotówki na kontach.

Nie możemy jednak powiedzieć, że nasza walka lokatorska się zakończyła. Nadal występuje niedosyt mieszkań komunalnych i socjalnych, kolejki oczekiwania są niezwykle długie, a kryteria dostępu nierealistycznie wyśrubowane. Reprywatyzacja w miastach innych niż Warszawa nie została nawet wspomniana w zmianach ustawowych minionego roku. Problem dzikich eksmisji i firm specjalizujących się w nielegalnych eksmisjach nadal nie znalazł rozwiązania i policja nadal w wielu przypadkach nie umie reagować na podobne przypadki.

Wszystko wskazuje więc na to, że przed nami kolejny, niezwykle pracowity rok. Oby przyniósł równie przełomowe zmiany jak 2020 r.!

Komitet Obrony Praw Lokatorów

2 Komentarzy na temat Podsumowanie lokatorskiego roku 2020