Najem senioralny – bubel prawny w konsultacjach

W dniu 12 września 2025 r., Sekretarz Stanu w Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, Marzena Okła-Drewnowicz skierowała do konsultacji publicznych projekt ustawy najmie senioralnym, która proponuje szereg zmian do Ustawy o ochronie praw lokatorów (nr UD239 w Wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów).

Konsultowany projekt znacznie się różni od wcześniejszego projektu Ustawy o najmie senioralnym zaproponowanego przez Lewicę z dnia 15 maja 2025 r. Wcześniejszy projekt zakładał nabywanie przez Gminę na własność lokali od osób starszych. Obecny projekt zakłada podnajmowanie ich innym lokatorom przez Gminę.

W opisie zawartym w uzasadnieniu projektu czytamy:

Projektowane zmiany obejmują wprowadzenie umowy najmu senioralnego lokalu jako nowego rozwiązania mającego zapewnić osobom starszym, samodzielnie zamieszkującym w lokalach położonych na wyższych kondygnacjach budynków niewyposażonych w windy, możliwość przeniesienia się do przestrzeni, która nie będzie ograniczać ich samodzielności.

Adresatami projektu są osoby starsze, czyli osoby która ukończyły 60 rok życia, które zamieszkują samodzielnie i są właścicielami lokalu niewyposażonego w windę, na 4 lub wyższym piętrze. W zamian za udostępnienie swojego własnościowego lokalu Gminie, mogliby oni otrzymać tzw. „najem senioralny” innego lokalu należącego do zasobów Gminy, który byłby wyposażony w windę, lub byłby położony na parterze. Gmina mogłaby podnajmować lokal należący do osoby starszej innym osobom oczekującym na pomoc mieszkaniową.

Brzmi dobrze? Według Komitetu Obrony Praw Lokatorów nie bardzo. W naszym przekonaniu projekt nie wychodzi naprzeciw oczekiwaniom osób starszych, borykających się z warunkami zamieszkania niedostosowanymi do ich szczególnych potrzeb. Zamiast rozwiązywać palące problemy lokatorów, na które Komitet wielokrotnie wskazywał w pismach przekazywanych Projektodawcom, projekt wprowadza nowe niespójności prawne i nowe rodzaje dyskryminacji lokatorów w i tak już wadliwym systemie prawnym. Oto dlaczego.

Dyskryminacja osób nieposiadających lokali

Osoby składające wnioski o pomoc mieszkaniową do Gminy bardzo często otrzymują odmowy ze względu na posiadanie własności mieszkania. Nawet jeśli jest to własność ułamkowa i nawet jeśli toczy się w jej sprawie skomplikowane postępowanie spadkowe, a nieruchomość położona jest na drugim końcu Polski. Te osoby nie są często w stanie ani zamieszkać w tych nieruchomościach, ani ich sprzedać. Zostają z niczym – bez pomocy mieszkaniowej Gminy i bez miejsca do zamieszkania. Jak mają się poczuć te osoby, też przecież w wielu przypadkach osoby starsze, gdy w zamiast nich lokal od Gminy otrzymają osoby, które posiadają na własność mieszkanie i mogą w nim mieszkać? Czy taka polityka jest rzeczywiście „skierowana do najbardziej potrzebujących”, jak twierdzą jej pomysłodawcy?

Psucie zapisów dotyczących ochrony czasu trwania najmu

Jednak w jeszcze gorszej sytuacji będą osoby, które będą podnajmować od Gminy lokale opuszczone przez osoby starsze. Ich warunki najmu zostaną znacznie pogorszone, gdyż nie będą miały żadnej stabilności w zakresie czasu trwania umowy najmu.

Stabilność miejsca zamieszkania jest kluczowa dla mieszkańców i umożliwia im planowanie swojej przyszłości i skłania ich do wykładania nawet bardzo dużych kwot na remont wynajmowanych lokali, co przyczynia się do ich ulepszenia i poprawy warunków technicznych lokali. Lokatorzy są nawet skłonni płacić wyższy czynsz (typowy dla umów najmu na czas nieokreślony), byle tylko mieć poczucie stabilności. Projekt tzw. „najmu senioralnego” zakłóca jednak ten utrwalony już zwyczaj. Wprowadza on umowy na czas określony dla lokatorów, którzy będą podnajmować lokale na 4 piętrze bez windy należące do osób starszych (które otrzymają inne lokale od Gminy). Pomimo, że byłyby to umowy na czas oznaczony, nie ma mowy o tym, że miałby tam być niższy czynsz, tak jak to się działo do tej pory. Co gorsza, nie byłoby żadnej gwarancji, że będą jakiekolwiek okresy wypowiedzenia najmu w takim lokalu! Teoretyczny okres wypowiedzenia wynoszący 6 miesięcy mógłby zostać w każdej chwili skrócony, gdyby osoba starsza, lub osoba która po niej odziedziczyła lokal, pragnęła do niego powrócić lub go sprzedać! Jednym słowem, projekt przemyca deregulację umów na czas nieokreślony i wprowadza uśmieciowienie umów najmu. To wszystko pod pretekstem „pomagania osobom starszym!”

Dyskryminacja osób starszych żyjących z opiekunami

Ale nawet gdyby przyjąć, że projekt ma sens dla osób starszych, wiele z nich będzie wykluczonych ze względu na fakt, że mieszkają z opiekunami, którzy pomagają im w codziennych czynnościach. W proponowanym brzmieniu Ustawy o najmie senioralnym, osoby starsze żyjące z opiekunami byłyby nadal uwięzione na czwartym piętrze w swoich lokalach i nie mogłyby liczyć na pomoc Gminy.

Brak myśli o poprawie jakości lokali

Ale jednym z najważniejszych mankamentów projektu jest brak rozwiązania dla kluczowych przyczyn braku dostępności lokali dla osób starszych, które z racji swojego wieku dotyka wiele niepełnosprawności. Normy dotyczące jakości i dostępności lokali wynajmowanych lokatorom są nadal żenująco niskie i nie umożliwiają godnego funkcjonowania wielu z nich. Projekt, który ma ambicję nieść pomoc dla osób starszych powinien przede wszystkim zająć się problemem jakości mieszkań oferowanych przez Gminy.

Podsumowanie

Podsumowując, projekt poddany konsultacjom wydaje się nieprzemyślany i powierzchowny. Nie dotyka on prawdziwych przyczyn wykluczenia mieszkaniowego osób starszych, zaburza wiele istniejących rozwiązań prawnych i wprowadza dalszy chaos w i tak już niedoskonałych przepisach. Zamiast usuwać przejawy dyskryminacji, wprowadza wiele innych dyskryminujących przepisów. W opinii Komitetu Obrony Praw Lokatorów, problem braku dostępności lokali dla osób starszych należałoby rozwiązać przez wprowadzenie korzystnych dla osób z niepełnosprawnościami wymogów wobec lokali należących do zasobu Gminy oraz rozluźnienie zbyt restrykcyjnych kryteriów dostępu do nich. Obecnie, zbyt wiele potrzebujących osób starszych jest pozbawionych pomocy przez nieracjonalne kryteria udzielania pomocy. Władze ustawodawcze nie zrobiły nic, by problem ten rozwiązać w sposób systemowy.

Skomentuj Najem senioralny - bubel prawny w konsultacjach