Odszkodowania dla lokatorów i konieczna zmiana polityki mieszkaniowej

Nie radzisz sobie z urzędnikami lub prywatnym właścicielem i potrzebujesz naszej pomocy? Skontaktuj się z nami!

Komitet Obrony Praw Lokatorów od lat podnosi, że lokatorom budynków reprywatyzowanych należą się odszkodowania za doznane przez nich krzywdy. Zależy nam jednak także na tym, by powstrzymać dalsze występowanie tych krzywd i naprawić błędy systemowe, które na nie pozwalają.

Najbardziej oczywistym problemem są podwyżki czynszów w sytuacji, w której umowa jest przekazywana nowym właścicielom. Umowa najmu traci w takich okolicznościach swoje cechy umowy najmu lokalu komunalnego. Lokatorzy tracą w ten sposób prawa nabyte, gwarantowane im przez Państwo w ramach pomocy mieszkaniowej. Pozbawienie prawa najmu lokalu komunalnego powoduje konkretną wyliczalną szkodę, uszczerbek majątkowy lokatora. Sąd Najwyższy w swojej Uchwale z dnia 24 maja 2002 r. (sygn. akt III CZP 28/02) uznał, że wartość prawa najmu lokalu komunalnego stanowi różnica między czynszem wolnym a czynszem regulowanym z uwzględnieniem, w konkretnych okolicznościach sprawy, okresu prawdopodobnego czasu trwania najmu.

Ale to nie jest jedyna szkoda, którą ponoszą lokatorzy. Właściwie należałoby utworzyć cały katalog krzywd, które stają się ich udziałem.

Jak wiemy, kupcy roszczeń już wielokrotnie występowali do sądów o odszkodowania za utracone zyski. Marzena Kruk dostała już 38 mln. z publicznych środków. Ale lokatorzy nie mają takich samych możliwości, jak dobrze ustosunkowani inwestorzy i elity prawnicze związane z warszawską reprywatyzacją. Często nie mają nawet sił, by borykać się z sądami widząc, że są wrogo do nich nastawione. Z każdym dniem staje się coraz bardziej jasne, że sądy i prokuratury rutynowo po prostu ignorowały wszelkie nieprawidłowości związane z reprywatyzacją.

Aby sprawiedliwości stało się zadość, trzeba przeznaczyć środki na wypłatę odszkodowań dla lokatorów. Znamy wielu lokatorów, którzy wpadli w spiralę zadłużenia z powodu braku pomocy ze strony Miasta. Skoro władze postanowiły po prostu oddać mieszkańców w prywatne ręce, jak dodatek do nieruchomości, przekreślając swoje zobowiązania wobec nich, powinny teraz ponieść konsekwencje takiego postępowania.

Szczegółowe propozycje nie zostały, póki co, wypracowane. Mamy jednak kilka dość istotnych uwag:

1. Najpierw należy zlikwidować źródło problemu. W żadnych okolicznościach nie powinno dochodzić do oddawania kamienic z lokatorami. Jeśli jednak już zostały oddane, Miasto powinno NATYCHMIAST zaproponować lokale zamienne lub płacić różnicę pomiędzy czynszem komunalnym, a czynszem wyznaczanym przez nowego właściciela.

Ofiary reprywatyzacji muszą czekać bardzo długo na propozycje najmu lokalu z zasobów Miasta, a czasem w ogóle ich nie otrzymują. Warunkiem koniecznym jest posiadanie wypowiedzenia umowy najmu albo czynsz przekraczający tzw. stawkę odtworzeniową. Czynsz nawet o 100% wyższy niż dotychczas nie gwarantuje, że wniosek o lokal będzie pozytywnie rozpatrzony. Gminy regularnie odmawiają umieszczania mieszkańców na listach osób oczekujących na lokale, nawet jeśli nie stać ich na nowy czynsz lub znajdują się już w okresie wypowiedzenia umowy najmu. Takim lokatorom każe się czekać aż do samego końca okresu wypowiedzenia, czyli do momentu, gdy zaczyna im grozić bezdomność.

Tego typu praktyki muszą się zmienić. W innym przypadku, szkody ponoszone przez lokatorów będą tylko wzrastać.

2. Nie możemy przyjąć żadnego scenariusza jednorazowej wypłaty zryczałtowanych odszkodowań, które nie byłyby powiązane z realnymi szkodami poniesionymi przez lokatorów.

Niestety, nie brakuje przykładów prób wygaszenia roszczeń przez jednorazową wypłatę odszkodowań o wiele niższych, niż poniesione szkody. Co gorsza, wiąże się to często ze zrzeczeniem się prawa do innych roszczeń. Są lokatorzy, którzy wskutek reprywatyzacji wpadli w długi rzędu 20 tys. lub nawet 200 tys., a są tacy, którzy w ogóle nie mieli drastycznych podwyżek czynszu. Nie byłoby zatem sprawiedliwe wypłacenie takiej samej kwoty odszkodowania w ramach jednorazowej rekompensaty. Odszkodowanie powinno pokryć przynajmniej zadłużenie wynikające z podwyżek czynszów przez prywatnego właściciela. To oznacza, że wszystkie sprawy muszą zostać rozpatrzone indywidualnie.

Forma rozpatrywania wniosków o odszkodowanie wymaga dopracowania. Ale jedno jest jasne – jeśli sądy będą działać tak, jak dotychczas, problem nie zostanie nigdy rozwiązany. Wszystkie bariery prawne stojące na drodze do dochodzenia roszczeń przez lokatorów powinny zostać zlikwidowane.

3. Miasto powinno ponieść odpowiedzialność za uchylanie się od przyznawania lokali komunalnych dla lokatorów, którzy zostali już zreprywatyzowani.

Chcemy zwrócić uwagę na dokument stanowiący część tzw. „Białej Księgi” zatytułowany „Obowiązek wydawania decyzji dekretowych”.
Ten dokument opisuje konsekwencje dyscyplinarne (a nawet majątkowe), które mogą zostać poniesione przez urzędników, którzy nie dość szybko realizują zwroty nieruchomości. Opieszałość urzędniczą narażająca lokatorów na brak lokali zamiennych lub powstawanie zadłużenia czynszowego należałoby potraktować w taki sam sposób i obarczyć urzędników osobistą odpowiedzialnością w razie nie zapewnienia lokali zamiennych.

Skoro administracja dąży do jak najszybszego przekazania nieruchomości, powinna także dążyć do jak najszybszego przyznania nowego lokalu lub pokrycia wyższego czynszu lokatora. Urzędnicy odpowiedzialni za utratę lokalu lub wystąpienie zadłużenia powinni ponieść konsekwencje, w tym majątkowe, za odmowę udzielenia pomocy lokatorom.

W sprawie odszkodowań dla lokatorów jest jeszcze wiele do przedyskutowania. Odszkodowania mogą się należeć również lokatorom, którzy nie byli poszkodowani przez reprywatyzację.

Komitet Obrony Praw Lokatorów stoi na stanowisku, że potrzebne są zarówno zmiany legislacyjne, jak i zmiany w polityce przyznawania lokali. Koniecznością jest też natychmiastowe powstrzymanie zwrotów nieruchomości z lokatorami. Komitet wyraża chęć uczestniczenia w ewentualnych zespołach lub komisjach, które będą dążyć do rozwiązania tych problemów, jednak inicjatywy w tym zakresie nie powinny wypływać ze strony obecnych władz Warszawy, ze względu na ich zupełny brak wiarygodności.

Komitet Obrony Praw Lokatorów
Warszawa, dnia 16 października 2016 r.