Kto dostanie deskę ratunkową? Czyli trudne tematy wokół Komisji

Nie radzisz sobie z urzędnikami lub prywatnym właścicielem i potrzebujesz naszej pomocy? Skontaktuj się z nami!

Już niedługo ma się rozpocząć praca Komisji Weryfikacyjnej. Wiele osób dotkniętych zarówno reprywatyzacją, jak i brakiem dobrej polityki mieszkaniowej (która mogłaby zapobiec choć części negatywnych skutków tego procederu), oczekuje z nadzieją efektów tych prac i spodziewa się choć odrobiny sprawiedliwości dla lokatorów. Jednak od początku aktywiści z Komitetu Obrony Praw Lokatorów mają zastrzeżenia co do efektów, które Komisja może osiągnąć i założeń, na których się opiera.

Pierwszą poważną wątpliwością jest tryb pracy Komisji. W założeniu ma się zajmować jedną sprawą w miesiącu. Doskonale sobie zdajemy sprawę z ogromu pracy, jaki czeka Komisję oraz członków Rady Społecznej. Jednak zachowując takie tempo, Komisja będzie w stanie się zająć 12 sprawami w ciągu roku, choć mocne podejrzenia dotyczące nieprawidłowości związanych z reprywatyzacją mogą dotyczyć około 200 nieruchomości warszawskich. Oznacza to, że wiele spraw będzie czekać latami, zanim trafi pod obrady Komisji.

Niestety, ta sytuacja jest dla nas nie do przyjęcia ze względu na presję czasu, pod którą znajduje się wielu mieszkańców kamienic. Ile osób ma jeszcze stracić swój skromny dorobek życia, zostać wypędzonych z ogromnym długiem, czy doznać upokorzenia eksmisji, zanim doczekają na swoją kolej przed Komisją? Przy założonym tempie pracy, większość ofiar bezprawnych reprywatyzacji będzie czekać w niepewności, a wielu z nich nie dożyje rozwiązania.

Nie ulega więc wątpliwości, że wybór kolejności procedowania spraw ma kluczowe znaczenie. Konieczna jest jednak także zmiana planowanego harmonogramu prac i zwiększenie zaangażowania ze strony rządu i innych instytucji.

Wybór, który stoi przed Komisją można porównać do sytuacji osoby starającej się uratować tonących, która może wyciągnąć na brzeg tylko niektórych i ma nadzieję, że gdy wróci, by uratować pozostałych, ci będą jeszcze pozostawać przy życiu.

Nie da się, niestety, uniknąć tego wyboru. Jednak założenia czasowe Komisji wydają się nie do zaakceptowania. Z braku określonych kryteriów wyboru spraw, zwrócono się m.in. do nas z prośbą o pomoc przy ich ustaleniu. Jest to wyjątkowo trudne zadanie, tym bardziej, że jesteśmy świadomi, że rządowa propozycja przewiduje odszkodowania tylko dla osób pokrzywdzonych w sprawach, gdzie doszło do złamania prawa, a nie dla wszystkich ofiar reprywatyzacji.

Założenia Komisji nie wystarczają, by zadośćuczynić za krzywdy wszystkich lokatorów dotkniętych zwrotami nieruchomości. Powstają różne kategorie ofiar: ci, którzy przypadkiem mieszkali w kamienicach, gdzie doszło do złamania prawa (ci zasługują na zadośćuczynienie), oraz ci, którym przez przypadek nie będzie przysługiwać nic (bo krzywdy zostały im wyrządzone zgodnie z prawem).

Choć komuś zależało na wykluczeniu nas z prac Rady Społecznej, jesteśmy w stanie zaproponować konkretne rozwiązania. W tym celu w zeszłym tygodniu przyjęliśmy zaproszenia na spotkania z różnymi członkami Komisji i Rady Społecznej, a także z prawnikami, innymi społecznikami i ekspertami, aby omówić wymienione tu kwestie.

Warto podkreślić, że nie możemy zgodnie z naszymi przekonaniami i z naszym sumieniem powiedzieć, że w jednym budynku ludzie byli bardziej pokrzywdzeni, niż w innym. Jednak ktoś (nie my) będzie wybierać tę kolejność i dlatego uważamy, że kryterium wyboru powinno być bardzo przejrzyste. Kryterium nie powinna być medialność sprawy, albo to, czy pozwoli ona nabić najwięcej punktów politycznych, czy też, że ktoś związany z Komisją lub Radą mieszka w danej nieruchomości. Ponieważ jedna z organizacji obecnych w Radzie Społecznej jest znana z tego, że bierze pieniądze za załatwianie spraw lokatorskich, istnieje niebezpieczeństwo, że dojdzie do przypadków korupcji.

W dyskusji o możliwych kryteriach najbliższy jest nam interes lokatorów. Rozumiemy, że inne kryteria, mniej istotne dla nas, mogą mieć sens z punktu widzenia budżetu, czy interesów finansowych. Komitet Obrony Praw Lokatorów niedługo podejmie ostateczne stanowisko w tej sprawie na użytek członków Komisji i Rady Społecznej i celem dalszej dyskusji. Jednak mogę wspomnieć o kilku naszych pomysłach dotyczących kryteriów, które mogą okazać się pomocne.

Ogólnie zgadzam się z pomysłem Tomasza Luterka, że ważne jest nie tylko ustalenie kryteriów, ale też opracowanie algorytmu, który pozwoli wyłonić najbardziej priorytetowe sprawy. Może to być bardzo prostu system punktów dla każdego kryterium. Pojawiły się głosy, że nowe okoliczności mogą spowodować konieczność wprowadzenia wyjątków, co z pewnością będzie konieczne. Dla mnie, wyjątkiem może być sytuacja, gdzie doszło do wielkiej krzywdy lokatorów. Warto jednak pamiętać, że są też takie sytuacje, gdzie doszło do wielkiej krzywdy lokatorów, ale które nigdy nie trafią pod obrady Komisji.

Przedstawiciele Komitetu wymienili kilka kryteriów, które – naszym zdaniem – powinny znaleźć się na liście. Oto one:

1. aktualność sprawy – czy zajęcie się sprawą teraz może jeszcze uratować lokatorów i/lub budynek przed nieodwracalnymi skutkami?
2. ilość pokrzywdzonych lokatorów (na dzień zwrotu nieruchomości) i rodzaj krzywd (straty finansowe, eksmisje, itd)
3. etap postępowania, ewentualne terminy przedawnienia i inne problemy, które wymagają niezwłocznego rozwiązania
4. sposób nabycia własności
5. ilość zgromadzonych dowodów

Do tego inne osoby dodały kryteria takie, jak wartość nieruchomości.

Według nas, łatwiej i sensowniej wybrać w pierwszej kolejności te sprawy, które są już wystarczająco jasne. Dopiero później można się zająć sprawami, gdzie pozostaje jeszcze wiele do wyjaśnienia. Niezmiernie istotne jest też, czy nadal można uratować kogoś przed utratą dachu nad głową. Nie można też zapominać o ograniczeniach czasowych.

Jeśli pojawią się nowe pytania i wątpliwości dotyczące tych pomysłów, to tylko należy się z tego cieszyć. Uważam, że dotąd za mało było merytorycznych dyskusji wokół Komisji. Część społeczeństwa wykazuje się niemal ślepą wiarą w pomysłodawców i liderów Komisji, a z kolei inni posługują się skrajnymi określeniami, jak „sąd ludowy”. Za mało w tym wszystkim namysłu, co należy robić z faktem powstania Komisji i jak ona powinna funkcjonować.

A są przecież także inne działania, które mogłyby pomóc. Niech Ministerstwo Spraw Zagranicznych i Ministerstwo Finansów zaczną wreszcie porządkować dostępne informacje o indemnizacjach, bo nadal panuje chaos w tej dziedzinie. Lokatorzy powinni wreszcie zacząć być traktowani jako strona, wraz z Miastem, czy innymi podmiotami w sprawach reprywatyzacyjnych, bo mają istotny interes prawny, (mieć dach nad głową) i mają prawo wiedzieć wszystko, co dotyczy okoliczności, w których powstały roszczenia. Gdyby nie czujność lokatorów, nigdy byśmy się nie dowiedzieli, że mienie publicznie zostało tak bezczelnie rozkradzione. Lokatorzy często bronili interesu publicznego lepiej, niż ludzie do tego powołani. Posiadając informacje, mogą alarmować, jeśli coś jest nie tak. A są przecież wciąż nowe decyzje zwrotowe do zbadania pod kątem nieprawidłowości.

Niezależnie od tego, czy reprywatyzacja odbyła się z przekrętami czy bez, lokatorzy mogą być poważnie pokrzywdzeni tym procesem. Miasto przekazuje lokatorów jak meble, nie zapewniając im innego lokalu i stara się szukać powodów, aby ograniczyć liczbę lokali przeznaczonych dla byłych mieszkańców reprywatyzowanych zasobów. Znamy sytuację, gdzie lokatorzy nie mogą wnioskować o nowy lokal komunalny, bo nie mają wypowiedzenia umowy najmu, a nawet jeśli mają, to Gmina każe im czekać na koniec okresu wypowiedzenia, bo rzekomo do tego czasu ich potrzeby są zaspokojone. To oczywiście powoduje, że zamiast figurować na liście i mieć szansę na lokal po zakończeniu okresu wypowiedzenia, oczekiwanie na lokal przedłuża się na czas, gdy już nie mają tytułu prawnego.

Nie mogę uniknąć tego tematu, bo przykre fakty są takie, że zamiast zajmować się prawdziwą zmianą prospołeczną w polityce mieszkaniowej, zamiast zajmować się ostatecznym załatwieniem kwestii reprywatyzacji i zwrotów nieruchomości w naturze, mamy do czynienia z Komisją, która będzie szukać sprawiedliwość dla niektórych, zostawiając większość ofiar na lodzie.

Kto pomoże lokatorom z ulicy Ziemowita, gdzie właściciel domaga się 50 zł. za metr za mieszkanie w ruderze? Nie dzielnica Targówek. Nie Mieszkanie Plus. Także nie Komisja. Potrzebne są inne mieszkania już teraz, a nie za pięć lat. Polityka mieszkaniowa nastawiona na prywatyzację była błędna od samego początku. Miało być tak, że gdy przyjdzie właściciel, lokatorzy zaspokoją swoje potrzeby mieszkaniowe na tzw. wolnym rynku i wezmą kredyt na 30 lat. Ale to nigdy nie było realne. Mówiliśmy o tym już wiele lat temu, gdy dowiedzieliśmy się o istnieniu planu drastycznego zmniejszenia liczby mieszkań komunalnych. Neoliberalne dogmaty okazały się fałszywe i obiecywane cuda gospodarcze nigdy się nie zmaterializowały.

Zamiast pomagać lokatorom, obecna praktyka Dzielnic i Miasta ułatwia proces przekazywania nieruchomości czyścicielom kamienic, a to musi się skończyć. Kto pomoże lokatorom z ulicy Saskiej, gdzie Gmina sprzedała mieszkania z lokatorami Markowi Mossakowskiemu, który kupił roszczenie do gruntu? Czy lokatorom z ulicy Marcinkowskiego, sprzedanych Michałowi Owsiewskiemu, innemu znanemu czyścicielowi? Podejrzewam, że w przypadku Saskiej być może nigdy nie dojdziemy, gdzie naruszono prawo, bo to prawo i rozporządzenia Prezydent Miasta były absurdalne i sprzyjały procesowi sprzedawania budynków z lokatorami. W przypadku ul. Marcinkowskiego może uda się udowodnić korupcję urzędniczą sprzed lat. Ale kto będzie odpowiedzialny za zaistniałe skutki?

Politycy mówią teraz wiele o lokatorach, ale polityka mieszkaniowa tylko powoduje dalsze nawarstwianie krzywd. Widać, że nie ma woli, by to zmienić i ostatecznie rozwiązać problem. Nasza działalność na rzecz poprawy sytuacji lokatorów, to długa walka, która staje się coraz bardziej pilna. Wydaje mi się, że pomimo wszystkich deklaracji dobrych intencji, rzeczywista sytuacja lokatorów może się stać nawet gorsza, niż kilka lat temu. Ciągle widać tylko kolejne wysiedlenia, eksmisje, rosnące zadłużenie i odmowy ze strony Gmin pod byle pozorem, czasem zupełnie absurdalne.

Życzymy powodzenia lokatorom, którzy mają nadzieje związane z Komisją. Życzymy im, żeby byli wśród tych nielicznych szczęśliwców, którzy dostaną w końcu zadośćuczynienie za swoje krzywdy i może nawet będą mogli nadal mieszkać w domach, gdzie spędzili całe swoje życie. Trzeba jednak mówić, że sprawa reprywatyzacji nie zostanie rozwiązana przez Komisję i nadal będziemy musieli walczyć w obronie lokatorów, o dobrą politykę mieszkaniową.

Laure Akai